Tinan 20 Masakre Santa Cruz : MATE KA MORIS UKUN RASIK AN

Tinan 20 Masakre Santa Cruz : MATE KA MORIS UKUN RASIK AN

(Hanesan reflesaun ida) 

Husi : Delsio Guimarães

Invazaun Indonesia durante tinan 24 nia laran, 07 de Dezembro 1975 to’o  30 de Agostu 1999  ho konspirasaun husi Nasoens Kapitalista sira mai  Timor, husi esforsu luta  nebe’e Timor oan halo hasoru Indonesia, los duni katak ukun an laos prezente ida ba Timor oan, maibe liu husi sakrifisiu bo’ot.
Tempo nebe’e Timor Oan rasik ho linha orientasaun no movimentu oin-oin, Fretilin nudar Movimentu primeiro iha Timor, FALINTIL, Juventude Loriku Aswain, Movimentu Estudantes, Igreza Katolika, Solidariadade Internasional, Movimentu Diplomatikas, Grupo Klandestina nebe’e hamri’ik iha oin hodi defende Povu nia direitu ba ukun rasik an, kaer metin kuda talin rasik hasoru inimigo, ho prinsipio ukun rasik an nebe’e kuda metin iha Timor Oan nia kakutak, inspira luta “MATE KA MORIS UKUN RASIK” an hanesan Moto ba Registensia povu Maubere.
Oras ne’e Timor oan moris ona iha Liberdade nia laran ema hotu – hotu haksolok, moris diak, goza ba ukun rasik an ida ne’e. Foinsa’e sira presiza halo saida hodi refleta tinan 20  Masakre Santa Cruz , iha minute ida ne’e mai ita hamutuk ho konsiensia, ho fuan no laran tomak, hanoin no temi netik sira nebe’e mate ba Pátria ida ne’e. Juventude LORIKU ASWAIN nebe’e brani mate husi Rai Lafaek ULUN to’o Rai Lafaek IKUN, Inspirador ba Timor nia ukun rasik an hanesan, Nicolao Lobato, Konis Santana, Vicente Reis “Sahe”, David Alex “Daitula” no sira seluk tan. Sira mak sai ona HEROI bo’ot ba Timor Leste nia Historia, sira nebe’e ho espiritu no forsa natural sira;  Rai lulik, Fatuk lulik, Foho lulik, Be’e lulik, tasi no balada fuik sira, Pioneirus Libertasaun sira hamutuk ho Povu Timor konspira ukun rasik an kontra esplorasaun ne’ebe rezime Soeharto halo iha Timor.
Konseptu libertasaun patria to’o ona nia rohan, maibe konseptu libertasaun total no kompleta ba povu seidauk hetan, saida mak Timor oan rasik presiza halo iha tempu ida ne’e, tempu to’o ona atu Timor oan, Mahukun persiza hare’e no hadomi malu nafatin, halo buat nebe’e favorese ba Povu nia futuru, halo politika dezemvovimentu ba povu nebe’e terus, povu la husu dependensia maibe husu transformasaun social ba sira nia Moris,  fo’o Justisa ba ema sira nebe’e halo krime kontra Humanidade iha Timor Leste.Ita hein!

VIVA TIMOR - LOROSA'E !
VIVA JUVENTUDE LORIKU ASWAIN !

Dili - Becora, 12 de Novembru 2011
Delsio Guimaràes

LIA MENON D Carlos F.X Belo : Massakre Santa Cruz Halo Tinan Rua Nulo

Tinan ida ne’e, Massakre Santa Cruz halo tinan rua nulo. Iha loron ne’e, ita Timor oan tomak sei la halu’ha susar no terus nebé foin sa’e Timor oan sira enfrenta iha loron sanulo resin ida fulan Novembru tinan 1991.

Assuwain Timor oan lubuk ida mak mate, kanek todan no lakon, tan ba deit defende sira nia direito hanesan Nasaun no Povu.

Ohin loron Rai Timor Loro Sa’e, sai independente, livre no soberanu. Ida ne’e, konsequénsia luta nebé foin sa’e sira halo durante okupasaun indonésia. Ne’e duni ita bele dehan, foin sa’e sira nia sakrifisiu la lakon saugati deit.

Ita sei hanoi hikas sira nia aten berani, sira nia terus no mate! Ita sei husu ba Aman Maromak atu simu iha nia kadunan santu, sira nebe mate ona. No fó isin diak ba sira nebé sei moris.

Labarik no adolesentes namkari iharai laran, Timor oan nebé moris iha tempo ikus ne’e, sei banati tuir Maun boot sira nia aten berani.

No bele karik, ita tomak, boot eh kiik, sei hametin iha Rai Laran sentimentus de unidade, respeito ba malu, no hadomi paz no justisa.

Tan foin sa’e sira nia sakrifisiu ita sei rai hanesan osan mena no murak sira nia “MEMORIA”.

Tan sira, ita husu ba ukun nain sira atu ukun didiak Povu ki’ak no kasian. Ita Sei halo atu “dezenvolvimentu” ka “progressu” to’o ba hema hotu hotu. No Povu tomak sei moris iha hakmatek laran hodi serbisu, tuir ida-diak ni kbiit, ba Nasaun Timor-Leste!

Ita reza ba Nain Maromak atu haraik bensa ba ita tomak.

Porto, 12 de Novembro de 2011

Amo Bispo Carlos Filipe Ximenes Belo